Stanovništvo

Grad Doboj, prema popisu stanovništva u Bosni i Hercegovini iz 2013. godine, ima 68.514 stanovnika, dok se u procjeni Republičkog zavoda za statistiku Republike Srpske navodi da Doboj ima 60.514 stanovnika.

Prvi moderni popis

Po ulasku u Bosnu i Hercegovinu Austrougarska počinje sa modernim i savremenim popisima stanovništva. U domove naših pradjedova, djedova i očeva popisivači su ulazili 1879, 1885, 1895. i 1910. godine. Iz raznih publikacija, posebno „Bosanskog glasnika“, koji je po pravilu sadržavao obilje informacija, vidljivo je da je Doboj, 1879. godine, imao 303 kuće i 1.351 stanovnika, da bi šesnaest godina kasnije bilo 464 kuće i 2.864 stanovnika.

Kao ispostava tešanjskog kotara, Doboj je, 1885. godine, imao 3.745 stanovnika, od čega 1.694 muslimana, 1.299 pravoslavnih, 739 katolika i 13 jevreja da bi, 1910. godine, broj kuća iznosio 669 sa 3.490 stanovnika. Od 1879. do 1910. godine, broj stanovnika se utrostručio.

Rezultati popisa žiteljstva u Bosni i Hercegovini od 22. aprila 1895. godine, sa podacima o teritorijalnom razdjeljenju, javnim zavodima i rudnim vrelima, pokazuju da je Doboj imao 525 kuća, od toga 463 nastanjenih i 62 nenastanjene. Stanara je bilo 611, a ukupan broj prisutnog žiteljstva je 2.768, od čega je bilo 1.499 muških, 1.269 ženskih stanovnika.

Prema popisu od 10. oktobra 1910. godine, Doboj je imao 3.490 stanovnika koji su stanovali u 669 kuća, od toga nastanjenih 599 odnosno nenastanjenih 70 kuća. Od ukupnog broja prisutnog žiteljstva 1.789 je bilo muškog, a 1.701 ženskog stanovništva.

U 16 naselja Kotarske ispostave Doboj, 1921. godine, popisano je 8.698 stanovnika, od čega 2.524 ili 29% je bilo pravoslavne vjere, 2.731 ili 31,3% katoličke, 3.188 ili 36,6% muslimanske, 144 evangelista, i 110 jevreja.

Period Kraljevine Jugoslavije

Prema popisu stanovništva u Kraljevini Jugoslaviji, od 31. januara 1921. godine, u užem gradskom području Doboja je živjelo 3.846 stanovnika. Dok su u gradskim i prigradskim naseljima Doboja većinu činili muslimani, na seoskom području u cjelini gledano, najbrojnije je bilo pravoslavno stanovništvo. To će se kasnije odraziti na stranačko – političko organizovanje u ovom kraju, kao i na administrativne promjene do kojih će doći poslije ukidanja Ustava i proglašenja „Šestojanuarske diktature“, 6.1.1929. godine. Te promjene izvršene su po Zakonu o nazivu i podjeli Kraljevine na upravna područja koji je donesen 3.10.1929. godine. Država je, umjesto Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, dobila naziv Kraljevina Jugoslavije, a državna teritorija podijeljena na 10 većih administrativno–teritorijalnih jedinica, odnosno, banovina.

Po popisu od 31. marta 1931. godine, gradsko područje Doboja brojalo je 4.881 stanovnika (764 pravoslavne, 1.429 rimokatoličke, 2.577 muslimanske vjeroispovjesti i 111 ostalih). Iz navedenih podataka se vidi da je u kotarskoj ispostavi, odnosno srezu, u Doboju i njegovoj okolini dominiralo stanovništvo triju vjeroispovjesti – muslimanske, rimokatoličke i pravoslavne. Ovakav konfesionalni sastav stanovništva, koji se u to vrijeme poistovjećivao s nacionalnim opredjeljenjem, presudno je uticao i na njegovu političku usmjerenost jer je nacionalni i konfesionalni sastav stanovništva bio osnov na kojem su se organizovale neke od najjačih građanskih političkih stranaka.

Srez u Doboju uspostavljen je početkom 1933. godine, a to se može zaključiti na osnovu telegrama banskog vijećnika Stjepana Vukojevića banu Vrbaske banovine, od februara 1933. godine, u kojem se izražava zahvalnost banu Milosavljeviću zbog njegovih zasluga na uspostavi sreza.

Kada je u pitanju prostorni razmještaj stanovništva Doboja i okoline, a koji je uslovljen nizom prirodno-geografskih i društveno-geografskih faktora, Đorđe Paunković istražujući dolinu Spreče u prvoj polovini 20. vijeka (1934. i 1941. godine), ističe da je najveći broj, tada novonastalih naselja, bio vezan za saobraćajnice koje su prošle duž granica aluvijalnih ravni i pobrđa. Ovaj autor izdvaja i drugu grupu naselja smještenih na terasama i stranama riječnih dolina, a govori i o veoma malim naseljima, sa po nekoliko kuća, smještenim na višim terenima.

Socijalistička Jugoslavija

Nakon Drugog svjetskog rata, naročito tokom sedamdesetih godina, počinje još jača koncentracija stanovništva oko sabraćajnica i taj trend je i danas jako izražen. Tako su nastala brojna naselja tzv. mješovitog tipa karakteristična i u socijalističkom periodu, a riječ je o urbanizaciji sela, bilo da se dio radno sposobnog stanovništva zapošljava u gradu ili u selo, prodiru nepoljoprivredne djelatnosti (proces je izraženiji u naseljima oko gradova ili uz saobraćajnice). Razmještaj stanovništva i gustoća naseljenosti na ovim prostorima ukazuje na snažnu povezanost sa prirodnom osnovom, prvenstveno reljefom.

Podaci o kretanju broja stanovnika opštine Doboj pokazuju da niže nivoe nadmorske visine karakteriše porast broja stanovništva. Najveći porast broja stanovnika zabilježen je u nadmorskom nivou 141-160 metara, u kojem je smješten grad Doboj. Za područje Doboja i okoline karakteristično je da stanovništvo napušta seoska naselja smještena na pobrđu i planinskim prostorima i nastanjuje se u naseljima nastalim najčešće uz saobraćajnice, po dnu riječnih dolina. Takođe, stanovništvo napušta dijelove naselja na višim nadmorskim nivoima i gradi kuće u nižim zaravnjenim prostorima.

U periodu od 1948. do 1991. godine, došlo je do intenzivnog rasta ukupnog broja stanovništva na području opštine Doboj. Broj stanovnika, 1991. godine, povećao se za 41.270 ili 67% u odnosu na 1948. godinu, što se može smatrati veoma brzim rastom u vremenskom intervalu od 43 godine. Popis stanovništva od 31. marta 1991. godine dvanaesti je popis stanovništva Bosne i Hercegovine proveden po načelima moderne statistike.

Ako se posmatra ruralno stanovništvo, 1948. godine, ono je činilo 89% od ukupnog stanovništva, da bi 1991. godine, došlo do smanjenja broja ruralnog stanovništva na 73%, a povećanja urbanog stanovništva, sa 11% na 27%.

Podaci iz godine u godinu pokazuju pad broja rođenih koji je, 2014. godine, manji za 6 procenata od broja rođenih 2005. godine. Ne postoje ozbiljne analize uzroka ovog problema.

Rezultati popisa, 2013. godine

U periodu od posljednjeg zvaničnog popisa stanovništva 1991. godine, pa sve do 2013. godine, kada je izvršen popis stanovništva, opština Doboj nije raspolagala sa egzaktnim pokazateljima o ukupnom broju stanovnika na svom području, kao u ostalom i cjelokupno područje BiH. Operativni podaci koji su se koristili, bila je procjena Republičkog zavoda za statistiku.

Teritorija opštine Doboj je, nakon potpisivanja “Dejtonskog mirovnog sporazuma“, 1995. godine, dobila novu fizionomiju i površinu. Jedan dio prijeratne teritorije opštine Doboj ostao je na području Federacije BiH, dok su pojedini dijelovi drugih prijeratnih opština pripojeni opštini Doboj. Ovim promjenama površina opštine Doboj se povećala na 814 km² u odnosu na površinu iz 1991. godine, kada je iznosila 684 km², što se u velikoj mjeri odrazilo i na demografska kretanja stanovništva.

Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srskoj i Federaciji BiH, sproveden je od 1. do 15. oktobra 2013. godine. Prema adminostrativno teritorijalnoj organizaciji, na teritoriji Republike Srpske popis je obavljen u 6 gradova, 57 opština i 2.756 naseljenih mjesta.

Prema rezultatima popisa, na području opštine Doboj, 2013. godine, živjelo je 68.514 stanovnika, što čini 5,16% od ukupnog broja stanovnika Republike Srpske. Od toga 50.236 stanovnika, ili 65%, živi u ruralnom, a 26.987 stanovnika, ili 35%, u urbanom području.